Γράφει η Δήμητρα Κογκίδου
Τα έμφυλα στερεότυπα δεν έχουν θέση κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Αυτό είναι το κεντρικό σύνθημα της μεγάλης καμπάνιας No Gender December που διεξάγεται αυτόν τον μήνα στην Αυστραλία από την οργάνωση Play Unlimited με στόχο να δοθεί ένα τέλος στο έμφυλο μάρκετινγκ των παιχνιδιών και αυτό το Δεκέμβρη να μην υπάρχουν κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο ‘’κοριτσίστικα’’ ή ‘’αγορίστικα’’ παιχνίδια -όπως αυτά που προτείνουν πολλοί κατάλογοι και οδηγοί παιχνιδιών ως δώρα.
Η αντεπίθεση κατά των έμφυλων παιχνιδιών
Παρά την αξιοσημείωτη πρόοδο προς την κατεύθυνση της ισότητας των φύλων, στον κόσμο των παιχνιδιών επικρατεί ο έμφυλος διαχωρισμός και υπάρχουν σοβαρές κοινωνικές κυρώσεις για τα παιδιά που παραβιάζουν το χάσμα των φύλων. Ευτυχώς κατά τα τελευταία χρόνια, αρκετοί άνθρωποι και οργανώσεις σε όλο τον κόσμο έχουν αρχίσει να αμφισβητούν την έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, στα τέλη του 2012, η οργάνωση Let Toys Be Toys – For Girls and Boys ξεκίνησε ως καμπάνια γονιών μέσα από μια σχετική ιστοσελίδα Mumsnet και εξελίχθηκε σε μια δυναμική οργάνωση που έχει αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες για να πάψει ο αυστηρός διαχωρισμός ανάμεσα σε αγορίστικα και κοριτσίστικα παιχνίδια. Υποστηρίζει ότι τα παιχνίδια είναι για διασκέδαση, για μάθηση, για ενθάρρυνση της δημιουργικότητας και της φαντασίας. Τα παιδιά πρέπει να είναι ελεύθερα να παίξουν με τα παιχνίδια που τα κινούν το ενδιαφέρον. Τα καταστήματα πρέπει να σταματήσουν να καθοδηγούν τα παιδιά για τα παιχνίδια με τα οποία πρέπει να παίζουν σύμφωνα με το φύλο τους. Τα μέλη της οργάνωσης απευθύνονται σε εταιρείες κατασκευής παιχνιδιών και εμπόρους και τους ζητούν να κατηγοριοποιήσουν τα παιχνίδια θεματικά ή με βάση τις λειτουργίες τους, αλλά όχι το φύλο και έτσι να αφήσουν τα παιδιά να αποφασίσουν ποια παιχνίδια θέλουν. Μεγάλες εταιρείες παιχνιδιών έλαβαν υπόψη τις διαμαρτυρίες και τις παρατηρήσεις και βελτιώθηκαν. Μάλιστα σε μία έρευνα που έκαναν το 2013 στα καταστήματα παιχνιδιών διαπίστωσαν ότι ο διαχωρισμός σε παιχνίδια ‘’για αγόρια’’ και παιχνίδια ‘’για κορίτσια’’ μειώθηκε κατά 60%. Επίσης, μετά από ενέργειες της οργάνωσης Let Toys Be Toys στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα καταστήματα Tesco, Toys R Us, Next, Boots, Sainsbury’s, Debenhams και τελευταία το Marks & Spencer συμφώνησαν για ουδέτερη παρουσίαση των παιχνιδιών. Επόμενος στόχος είναι τα καταστήματα Morrisons και οι εταιρείες που κατασκευάζουν παιχνίδια. Στο πλαίσιο αυτής της οργάνωσης λειτούργησε πρόσφατο και αντίστοιχη πρωτοβουλία για τα βιβλία –Let Books Be Books.
Στην Αυστραλία το 2013, μετά το παράδειγμα της οργάνωσης Let Toys Be Toys στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Thea Hughes και η Julie Huberman ξεκίνησαν αντίστοιχη εκστρατεία και δημιούργησαν την οργάνωση Play Unlimited –Every Toy for Every Body και γρήγορα έπεισαν τα καταστήματα ‘’Toys R Us’’ να καταργήσουν την κατηγοριοποίηση των παιχνιδιών ‘’για αγόρια’’ ή ‘’για κορίτσια’’ στην ιστοσελίδα τους. Η Play Unlimited υποστηρίζει ότι τα παιδιά θα πρέπει να είναι ελεύθερα να αποφασίσουν ποια παιχνίδια τα ενδιαφέρουν, χωρίς να έχουν ενημερωθεί από το έμφυλο μάρκετινγκ τι είναι κατάλληλο ‘’γι ‘αυτά’’ και τι δεν είναι καθώς αυτό περιορίζει το δικαίωμά τους να καθορίσουν το δικό τους τρόπο διασκέδασης. Η οργάνωση ελπίζει να αυξήσει τη συνειδητοποίηση των γονιών σχετικά με τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει το έμφυλο μάρκετινγκ στις απόψεις των παιδιών σχετικά με το τι θα πρέπει να τα αρέσει και τι όχι, ή με ποια παιχνίδια θα πρέπει να παίζουν σύμφωνα με το φύλο τους. Τα παιδιά δεν πρέπει να μάθουν ότι ορισμένα παιχνίδια δεν είναι κατάλληλα γι’ αυτά λόγω του φύλου τους. Επίσης, υποστηρίζουν ότι τα παιδιά ωφελούνται από τη συμμετοχή τους σε ένα ευρύ φάσμα εμπειριών παιχνιδιού, εξασκούνται σε διαφορετικές δεξιότητες καθώς μεγαλώνουν και μαθαίνουν για τον κόσμο. Όλα τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρρύνονται να μαθαίνουν χωρίς περιορισμούς με βάση το φύλο τους, απελευθερωμένα από έμφυλα τα στερεότυπα που αποτελούν τροχοπέδη και αποθαρρύνουν την ισότιμη πρόσβαση σε όλα τα παιχνίδια για όλα τα παιδιά.
Υπάρχουν και πολλές άλλες μεμονωμένες περιπτώσεις αντεπίθεσης κατά των έμφυλων παιχνιδιών σε όλο τον κόσμο. Θα αναφέρω δύο παραδείγματα.
Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, η Antonia Ayres-Brown, μαθήτρια λυκείου, αρθρογράφησε πρόσφατα σε εφημερίδα αναφέροντας την εκστρατεία που άρχισε το 2008, όταν ήταν μόλις 11 ετών, για να σταματήσει την παράδοση των εστιατορίων γρήγορου φαγητού McDonald’s να δίνουν μαζί με το Happy Meal ένα παιχνίδι με βάση το φύλο του παιδιού. Στην επιστολή που είχε γράψει τότε στον διευθύνοντα σύμβουλο της McDonald ‘s ρωτούσε επιπλέον αν θα ήταν νόμιμο για την McDonald ‘s να ρωτάει στις συνεντεύξεις για δουλειά αν κάποιος ήθελε τη δουλειά ‘’ανδρική’’ ή ‘’γυναικεία’’. Λίγες εβδομάδες αργότερα, έλαβε μια σύντομη απάντηση που την πληροφορούσε ότι «τα McDonald’s δεν εκπαιδεύουν τους υπαλλήλους τους να κάνουν τέτοιες ερωτήσεις και ότι μάλλον η εμπειρία της δεν ήταν ο κανόνας». Αυτή η απάντηση δεν ήταν ικανοποιητική και γι ‘αυτό άρχισε να επισκέπτεται αρκετά καταστήματα McDonald’s με τον πατέρα της για συλλογή των δεδομένων, έκαναν καταγγελία στην Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και ίσων ευκαιριών κατά των McDonald ‘s για τη διάκριση με βάση το φύλο, αλλά αυτή απορρίφθηκε. Κατά την εκδίκαση της υπόθεσης το κατάστημα ισχυρίστηκε ότι αν είχε ζητήσει παιχνίδι ‘’για αγόρι’’, ευχαρίστως θα της το έδιναν και έτσι μετά από κάποιο διάστημα αποφάσισε να διερευνήσει αυτόν τον ισχυρισμό. Οργάνωσε 30 επισκέψεις αγοριών και κοριτσιών, ηλικίας 7-11 ετών, σε 15 καταστήματα McDonald και παρήγγειλαν – ανεξάρτητα -ένα Happy Meal. Στο 92,9% των περιπτώσεων δόθηκε το παιχνίδι που ήταν σύμφωνο με το φύλο του παιδιού, χωρίς καμιά ερώτηση. Όταν τα παιδιά ζήτησαν αμέσως να αλλάξουν το παιχνίδι, στο 42,8 % των καταστημάτων υπήρξε άρνηση.
Η Antonia Ayres-Brown έστειλε νέα επιστολή στον διευθύνοντα σύμβουλο της McDonald ‘s με τα αποτελέσματα της πρόσφατης μελέτης και εκφράζοντας την ανησυχία της για τις βλαβερές συνέπειες του έμφυλου διαχωρισμού των παιχνιδιών. Πήρε την ακόλουθη απάντηση: «Είναι πρόθεση και στόχος των McDonald’s κάθε πελάτης που παίρνει το παιδικό γεύμα να του παρέχεται και το παιχνίδι της επιλογής του, χωρίς καμία κατάταξη του παιχνιδιού ως κατάλληλου ‘’για αγόρια’’ ή ‘’για κορίτσια’’. Έχουμε πρόσφατα επανεξετάσει τις κατευθυντήριες οδηγίες και τις πρακτικές μας και έχουμε κάνει βελτιώσεις έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε ότι τα παιχνίδια θα διανέμονται με βάση την πολιτική μας». Είναι ενθαρρυντικό ότι έχει δημοσιευτεί ανακοίνωση τοίχου σε κατάστημα McDonald ‘s με οδηγίες για το προσωπικό ότι θα ρωτούν αν θέλει παιχνίδι My Little Pony ή Skylanders και όχι παιχνίδι ‘’για κορίτσι’’ ή ‘’για αγόρι’’. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα καταστήματα στην πράξη θα το εφαρμόσουν. Μπορεί το θέμα αυτό να φαίνεται ασήμαντο για κάποια άτομα, αλλά σκεφτείτε ότι τα McDonald ‘s πουλούν πάνω από 1 δισεκατομμύριο Happy Meals κάθε χρόνο στις ΗΠΑ και αυτό το ερώτημα τίθεται σε γονείς ή και παιδιά και ασκείται πίεση να συμμορφωθούν στα έμφυλα στερεότυπα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Tricia Lowther συμμετέχει ενεργά στην κατάργηση του έμφυλου διαχωρισμού των παιχνιδιών και αναφέρει ότι αφορμή στάθηκε το παρακάτω συμβάν. Στην 6χρονη κόρη της άρεσε η ταινία Pixar Cars και έτσι όταν βρέθηκαν σε σούπερ μάρκετ και είδε για πρώτη φορά κουτιά χυμών με αυτοκίνητα και πριγκίπισσες, επέλεξε χάρτινα κουτάκια χυμών που είχαν απεικονίσεις με αυτοκίνητα πιστεύοντας ότι αυτό θα προτιμούσε και η κόρη της. Τότε η κόρη της έκρυψε τα κουτάκια με το χυμό και όταν τη ρώτησε η μητέρα της ποιο ήταν το θέμα, απάντησε: «Είναι αγορίστικο». Η μητέρα συνέχισε λέγοντας: «Αλλά σου αρέσουν τα αυτοκίνητα, έτσι δεν είναι;» και η μικρή απάντησε «Ναι, αλλά δεν θέλω να το μάθει κανείς». Σήμερα η Lowther συμμετέχει στην εκστρατεία της οργάνωσης Let Toys Be Toys.
Γιατί είναι σημαντικό να πάψει ο αυστηρός διαχωρισμός ανάμεσα σε αγορίστικα και κοριτσίστικα παιχνίδια;
Παρά το γεγονός ότι τα παιδιά περνούν μεγάλο χρονικό διάστημα παίζοντας, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι λίγη προσοχή έχει δοθεί στο φαινόμενο της έμφυλης διχοτόμησης των παιχνιδιών και στις επιπτώσεις του –ενδεχόμενα γιατί συμβαίνει πολύ συχνά και θεωρείται, ως ένα βαθμό, αυτονόητο μέσα σε ένα κόσμο βαθιά διχοτομημένο ως προς το φύλο. Το ελπιδοφόρο είναι ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία διεθνώς για το ζήτημα καθώς αυτή η πρώιμη διχοτόμηση των ενδιαφερόντων και των δραστηριοτήτων των παιδιών έχει ως αποτέλεσμα να αποκτούν μέσα από το παιχνίδι διαφορετικές εμπειρίες και δεξιότητες τα αγόρια και τα κορίτσια και κατά συνέπεια να περιορίζονται οι δυνατότητες ολόπλευρης ανάπτυξής τους.
Επιπλέον, πέρα από τα διαφορετικά μηνύματα που δίνουν οι διαφορετικοί τύποι παιχνιδιών για τους έμφυλους ρόλους, έχουν και διαφορετικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο, στοιχείο που έχει σχέση με τη μελλοντική επιτυχία των παιδιών στη μάθηση σε πολλούς τομείς του αναλυτικού προγράμματος και στη συνέχεια στις επαγγελματικές τους επιλογές. Για παράδειγμα, αν τα αγοράκια είναι πιο εξοικειωμένα με τις κατασκευές και την τεχνολογία μέσα από το παιχνίδι από πολύ νωρίς, τότε στο σχολείο θα νοιώθουν πιο φιλικά για ορισμένους τομείς του αναλυτικού προγράμματος, θα έχουν περισσότερες δεξιότητες και αυτοπεποίθηση ότι μπορούν να τα καταφέρουν. Γνωρίζουμε ότι τα αγόρια ενθαρρύνονται να εμπλέκονται σε ενεργητικές δραστηριότητες και κατασκευαστικά παιχνίδια. Τα «αγορίστικα» παιχνίδια παροτρύνουν σε ανακαλύψεις, αναζητήσεις, ανταγωνισμό, κίνηση, επίλυση προβλημάτων Η υπόθεση είναι ότι οι αρχικές εμπειρίες των παιδιών μ’ αυτά τα είδη παιχνιδιού μπορεί να διευκολύνουν την ανάπτυξη μαθηματικών, μηχανικών και χωροτακτικών δεξιοτήτων – σημαντικά στοιχεία για την μετέπειτα ανάπτυξη των παιδιών σ’ αυτούς τους τομείς του αναλυτικού προγράμματος. Επιπλέον, υπάρχουν αρκετές ενδείξεις από πρόσφατες έρευνες ότι τα παιχνίδια με τα οποία παίζουν τα μικρά παιδιά ενδεχόμενα οδηγούν σε επιλογές καριέρας. Το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό καθώς ένα κατασκευαστικό παιχνίδι δεν θα διδάξει στα παιδιά πώς να γίνουν μηχανικοί, αλλά είναι πιθανό να προωθήσει θετικές στάσεις προς τη συγκεκριμένη επιστημονική περιοχή και να καταγραφεί από τα παιδιά ως μια ευχάριστη δραστηριότητα. Αυτό που τα παιδιά βρίσκουν διασκεδαστικό και ευχάριστο μπορεί να καθορίσει το τι θέλουν να κάνουν όταν μεγαλώσουν.
Πάρα πολλές ερευνήτριες επισημαίνουν ότι η βιομηχανία των παιχνιδιών φαίνεται να έχει αποσυνδεθεί από τις ευρύτερες αλλαγές στην κοινωνία στον τομέα της ισότητας των φύλων. Αυτό εκ πρώτης όψεως είναι παράδοξο, ερμηνεύεται όμως αν διερευνήσουμε το ρόλο του μάρκετινγκ στον τομέα των παιχνιδιών, αλλά και συνολικά όλων των προϊόντων που απευθύνονται σε μικρά παιδιά. Οι εταιρείες παιχνιδιών, όπως όλες οι εταιρείες, θέλουν να αυξήσουν τα κέρδη τους. Είναι πολύ πιο επικερδές να δημιουργήσουν χωριστές αγορές για τα αγόρια και για τα κορίτσια, που καθεμία έχει τα δικά της διακριτά προϊόντα, αντί να κάνουν ενιαία προϊόντα που απευθύνονται σε αγόρια και κορίτσια. Έτσι, προωθώντας τα έμφυλα στερεότυπα επιβάλλουν διαφορετικούς χρωματικούς κώδικες για αγόρια και κορίτσια, προωθούν διαφορετικά χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα των κοριτσιών και των αγοριών, διαφορετικές επαγγελματικές καριέρες. Η βιομηχανία παιχνιδιών άρχισε να στηρίζεται περισσότερο στην κατάτμηση της αγοράς με βάση το φύλο και αυτό, από οικονομική άποψη, είναι λογικό γιατί μπορεί έτσι να πουλήσει σε μια οικογένεια δύο διαφορετικές εκδοχές ενός παιχνιδιού ή τελείως διαφορετικά παιχνίδια για το αγόρι και το κορίτσι. Η έμφυλη διχοτόμηση των παιχνιδιών, όμως, αναπαράγει την εσφαλμένη αντίληψη ότι τα αγόρια και τα κορίτσια είναι τελείως διαφορετικά και την ενισχύει προδιαγράφοντας τα διαφορετικά ενδιαφέροντα, δεξιότητες και κλίσεις σε αγόρια και κορίτσια. Αυτή η επιλογή έχει, όμως, κοινωνικό κόστος –και τα επιστημονικά δεδομένα δεν προσφέρουν καμία άφεση στο επίπεδο της ηθικής ότι έχει βιολογικό έρεισμα.
Νέες τάσεις στο μάρκετινγκ των παιχνιδιών – Οι εταιρείες αλλάζουν την προσέγγισή τους
Μετά από πίεση οργανώσεων που έχουν αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες για να πάψει ο αυστηρός διαχωρισμός ανάμεσα σε αγορίστικα και κοριτσίστικα παιχνίδια, ορισμένες κατασκευάστριες εταιρείες και καταστήματα πώλησης παιχνιδιών αλλάζουν την προσέγγισή τους. Ορισμένοι έμποροι λιανικής πώλησης χρησιμοποιούν ουδέτερο ως προς το φύλο μάρκετινγκ, παρουσιάζοντας τα παιχνίδια (ή τα βιβλία και άλλα παιδικά είδη) με τέτοιο τρόπο που ενθαρρύνει όλα τα παιδιά να τα εξερευνήσουν. Αυτό το πετυχαίνουν με πολλούς τρόπους, όπως με το να μην έχουν χωριστά τμήματα με πινακίδες σήμανσης ‘’για αγόρια’’ ή ‘’για κορίτσια’’ (στα καταστήματα και στις ιστοσελίδες ηλεκτρονικού εμπορίου), αποφεύγοντας τη χρωματική σήμανση με βάση τη διχοτομία ‘’ροζ –γαλάζιο’’ και τις στερεοτυπικές έμφυλες απεικονίσεις στους καταλόγους στους (ηλεκτρονικούς και έντυπους). Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γίνουν κατηγοριοποιήσεις παιχνιδιών χωρίς άμεση ή έμμεση αναφορά στο φύλο, όπως η ηλικία, ο τύπος του παιχνιδιού ή της δραστηριότητας κ.ά. Επίσης, πολλές κατασκευάστριες εταιρείες παράγουν παιχνίδια σε μια μεγάλη ποικιλία χρωμάτων αποφεύγοντας τον περιορισμό στο ‘’ροζ –γαλάζιο.
Η νέα στροφή –δεν είναι καθόλου διαδεδομένη στην Ελλάδα -μπορεί και αυτή να έχει να έχει ως απώτερο στόχο το κέρδος, αλλά είναι πιο συμβατή με αυτό που ορισμένες και ορισμένοι προσπαθούμε να διδάξουμε στα παιδιά, δηλαδή να παίζουν με ‘’ουδέτερα ως προς το φύλο’’ παιχνίδια.
Τα παιχνίδια δεν είναι ‘’για αγόρια’’ ή ‘’για κορίτσια’’. Τα παιχνίδια είναι για τα παιδιά.
Η προσπάθεια για ουδέτερα ως προς το φύλο παιχνίδια δεν σημαίνει απλά την κατάργηση του ροζ και του γαλάζιου ή τη στροφή των παιδιών και σε παιχνίδια που παραδοσιακά δεν συνδέονται με το φύλο τους. Σημαίνει ότι δίνεται το μήνυμα στα παιδιά ότι όλες οι δυνατότητες για παιχνίδι είναι ανοικτές και διαθέσιμες έτσι ώστε να αποκτήσουν ένα μεγαλύτερο εύρος εμπειριών και δεξιοτήτων -χωρίς άγχος για το αν αυτό είναι συμβατό με το φύλο τους. Επιπλέον, είναι σημαντικό τα παιδιά να έχουν πρόσβαση σε μια ευρεία ποικιλία παιχνιδιών χωρίς τους περιορισμούς των έμφυλων διχοτομήσεων καθώς διαφορετικά παιχνίδια έχουν διαφορετικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο και αυτό μεγιστοποιεί τις ευκαιρίες τους για μάθηση και τις επαγγελματικές επιλογές τους αργότερα και συμβάλλει στην ανάπτυξη σημαντικών δεξιοτήτων σε διάφορους τομείς.
Τώρα που πλησιάζουν τα Χριστούγεννα είναι εύκολο να επιλέξουμε κούκλες ή κουκλόσπιτα για τα κορίτσια και αεροπλανάκια ή αυτοκινητάκια ή φιγούρες δράσης για τα αγόρια, χωρίς πολύ σκέψη – αλλά υπάρχουν πολλοί λόγοι για να μην αγοράζουμε πάντα παιχνίδια σύμφωνα με τα έμφυλα στερεότυπα καθώς αυτό βλάπτει τόσο τα κορίτσια, όσο και τα αγόρια. Τα παιχνίδια κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο ας μην επιλεγούν φέτος με κριτήριο μόνον το φύλο του παιδιού, όπως προτείνει και η εκστρατεία No Gender December.
Ας οργανωθούμε
Ως γονείς, εκπαιδευτικοί και γενικά καταναλωτές/τριες θα πρέπει να προσπαθήσουμε να ελαχιστοποιήσουμε την αγορά έμφυλων παιχνιδιών στα παιδιά. Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν λίγες επιλογές παιχνιδιών που δεν είναι έμφυλες και δεν βασίζονται στα έμφυλα στερεότυπα. Αυτό δεν θα επιφέρει άμεσα ευρύτερες αλλαγές στο τομέα αυτό. Για το λόγο αυτό νομίζω ότι πρέπει να απαιτήσουμε να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε περισσότερες επιλογές ‘’ουδέτερων ως προς το φύλο’’ παιχνιδιών, δηλαδή αλλαγές στην κατασκευή των παιχνιδιών και γενικότερα στο μάρκετινγκ της βιομηχανίας παιχνιδιών. Η κατάργηση των διαφορετικών ζωνών ‘’για κορίτσια’’ και ‘’για αγόρια’’ στα καταστήματα των παιχνιδιών είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα, αλλά πρέπει να συνεχιστεί με τις παραπάνω αλλαγές στην κατασκευή/ανακατασκευή των παιχνιδιών και στο μάρκετινγκ. Διαφορετικά θα συνεχίσει να υπάρχει πίεση στα κορίτσια και στα αγόρια να συμμορφωθούν στα έμφυλα στερεότυπα.
Και στην Ελλάδα θα πρέπει να υπάρξει καμπάνια για την κατάργηση του έμφυλου μάρκετινγκ των παιχνιδιών. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η δημιουργία της σελίδας μου στο Facebook με την ονομασία ονομασία Όλα τα Παιχνίδια για Όλα τα Παιδι.
Δεν αρέσουν όλα τα παιχνίδια σε όλα τα παιδιά –αλλά οι επιλογές αυτών που τους αρέσουν μπορεί να είναι ανεξάρτητες από το φύλο.
Η Δήμητρα Κογκίδου είναι καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο ΑΠΘ.
Τεράστια αύξηση και στην Ελλάδα παρουσιάζουν τα κρούσματα διαβήτη, μιας ύπουλης νόσου που προσβάλλει συνεχώς και περισσότερους Έλληνες, σύμφωνα με όσα ανέφερε χθες σε συνέντευξη Τύπου η πρόεδρος του Συλλόγου Διαβητικών Μεσσηνίας «Η Γλυκιά Μεσσηνία», Αθανασία Καρούνου.
