Ελληνικό άλμα στο… Διάστημα

Της Κατερίνας Ροββα

Συμμέτοχη για πρώτη φορά σε μια μεγάλη προσπάθεια με στόχο την παρατήρηση της Γης με νέα μέσα γίνεται η Ελλάδα.

Στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών θα ξεκινήσει να λειτουργεί τις προσεχείς ημέρες το πρώτο ευρωπαϊκό Κέντρο Συλλογής και Ανάλυσης Δορυφορικών Δεδομένων, μια ηλεκτρονική πλατφόρμα γνωστή ως Mirror Site, μέσω της οποίας κάθε ενδιαφερόμενος θα μπορεί να έχει δωρεάν πρόσβαση σε εικόνες που προέρχονται από τις Αποστολές Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης Sentinels. Το ελληνικό κέντρο θα καλύπτει γεωγραφική έκταση από την Ισπανία έως το Ιράκ και από την Ουκρανία έως την Αλγερία και θα εγκαινιάσει μια σειρά αντίστοιχων κόμβων που θα δημιουργηθούν το επόμενο χρονικό διάστημα σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Πρόκειται για μια σημαντική επιστημονική εξέλιξη που δίνει στο Εθνικό Αστεροσκοπείο πρωτεύουσα θέση μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών ιδρυμάτων για την έρευνα του Διαστήματος. «Οι δορυφόροι που συμμετέχουν στη νέα σειρά διαστημικών δορυφορικών αποστολών Sentinels κατασκευάζονται από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, η οποία τον Μάιο του 2014 υπέγραψε σύμβαση με τον πρόεδρο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών για τη δημιουργία αυτού του κέντρου συλλογής και αναδιανομής δορυφορικών δεδομένων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη», εξηγεί στο «Έθνος» ο διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Αστεροσκοπείου δρ Χάρης Κοντοές, ο οποίος θα έχει και την επιστημονική ευθύνη του συστήματος ως συντονιστής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος BEYOND-ΕΑΑ.

Περιγράφοντας τις μεγάλες δυνατότητες που περικλείουν αυτές οι δορυφορικές αποστολές -τα αποτελέσματα των οποίων θα διατίθενται πλέον μέσω της ιστοσελίδας http://sentinels.space.noa.gr-, ο κ. Κοντοές αναφέρει ότι σχετίζονται με τομείς παρακολούθησης, ασφάλειας, πολιτικής προστασίας του γήινου, επιθαλάσσιου και ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος.

Το Space Expo με θέα το κάστρο της Πράγας

Ενδεικτικές εφαρμογές περιλαμβάνουν την παρακολούθηση φυσικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στην επιφάνεια της Γης ή των επιπτώσεων από ακραία καιρικά φαινόμενα, την επιτήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης πετρελαιοκηλίδων, τον εντοπισμό πλοίων για την ασφάλεια στη θάλασσα και στα σύνορα, τη χαρτογράφηση για την υποστήριξη ανθρωπιστικής βοήθειας, την παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής και άλλα δεδομένα που αφορούν στη βιομηχανία, στις τηλεπικοινωνίες και σε ευρύ φάσμα της οικονομίας.

«Η δράση αυτή αναδεικνύει την εμπιστοσύνη της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας στο Αστεροσκοπείο, καλύπτει μια τεράστια γεωγραφική ζώνη και έχει μεγάλη γεωπολιτική σημασία για τη χώρα», λέει ο κ. Κοντοές.

«Οι επόμενοι κόμβοι που αναμένεται να λειτουργήσουν στη «γηραιά ήπειρο» είναι αυτός της Γερμανικής Αεροδιαστημικής Υπηρεσίας και ένας ακόμη στη Γαλλία, ενώ έως το 2020 σχεδιάζεται να έχουν αυξηθεί οι αποστολές και οι δορυφόροι. Το Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου αναλαμβάνει την ευθύνη να κρατάει ζωντανό αυτόν τον κόμβο, να τηρεί βάσεις δεδομένων και να πράττει όσα χρειάζεται για την απρόσκοπτη λειτουργία του». Ιδιαίτερη σημασία έχει για την Ελλάδα, μια χώρα με πλούσια σεισμική δραστηριότητα, η χρήση της διαστημικής τεχνολογίας για τη χαρτογράφηση αλλαγών του γήινου ανάγλυφου μετά από ισχυρούς σεισμούς.

Γεωδυναμικό

Μιλώντας στο «Έθνος» ο σεισμολόγος και διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών, δρ Αθανάσιος Γκανάς, εξηγεί πώς μπορεί να συνδράμει τη σεισμολογία η εγκατάσταση του κόμβου δορυφορικών δεδομένων στην Αθήνα: «Στις περισσότερες περιπτώσεις μετά από σεισμό μεγέθους 5,8-6 Ρίχτερ η διάρρηξη που συμβαίνει στην επιφάνεια του εδάφους φτάνει σε μήκος τα 100 χιλιόμετρα.

ο διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Αστεροσκοπείου, δρ Χάρης Κοντοές

Είναι μια τεράστια απόσταση. Επίσης, έχουμε συχνά πρόσκαιρες ή μόνιμες μεταβολές του εδάφους από κάποια εκατοστά έως μερικά μέτρα. Για παράδειγμα, στην Ιαπωνία το 2011, μετά τον σεισμό των 9 Ρίχτερ, ολόκληρη η περιοχή βόρεια του Τόκιο μέχρι τη νήσο Χοκάιντο μετακινήθηκε ανατολικά κατά ένα έως τέσσερα μέτρα.

Αυτές τις αλλαγές ήταν αδιανόητο πριν από μερικές δεκαετίες να τις εντοπίσουμε. Θα ήταν πολυδάπανο και χωρίς ακρίβεια. Τώρα με ακρίβεια εκατοστών και με μεγάλη πιστότητα μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε αυτούς τους χάρτες, κάτι πολύ σημαντικό για τη σεισμολογία».

Πρωτοπόρος στην Ευρώπη στη χρήση δορυφόρων για τη σεισμολογία είναι η Ιταλία, η οποία, όπως εξηγεί ο κ. Γκανάς, «έχει τέσσερις δορυφόρους και διαστημική υπηρεσία. Ακολουθούν η Γερμανία και η Γαλλία, ενώ πλέον εμείς ως Εθνικό Αστεροσκοπείο, έχοντας την αναγνώριση ως ισότιμα μέλη της προσπάθειας, αναλαμβάνουμε τη λειτουργία και τη συντήρηση του Mirror Site. Εμείς θα έχουμε πρώτοι πρόσβαση στο υλικό, θα είμαστε οι πρώτοι που θα κατεβάζουμε τις εικόνες και μετά θα τις διανέμουμε, γεγονός που μας δίνει πλεονέκτημα σε περιπτώσεις πυρκαγιάς, πλημμυρών κ.λπ.», προσθέτει ο κ. Γκανάς.

Η ατζέντα των ομιλιών

Ενδεικτικές ομιλίες στην έκθεση Space Expo:

Σάββατο 28 Μαρτίου: 13.00 • «Καταπολεμώντας τις φυσικές καταστροφές από το Διάστημα», δρ Χάρης Κοντοές, ΕΑΑ.

17.00 • «Παρατηρώντας τα ηφαιστειακά νέφη από τη Γη και το Διάστημα», Χρήστος Ζερεφός, Ακαδημία Αθηνών.

Κυριακή 29 Μαρτίου: 17.00 • «Παρακολουθώντας την κλιματική αλλαγή από το Διάστημα», δρ Βασίλης Αμοιρίδης και Βαγγέλης Γερασόπουλος.

Δευτέρα 30 Μαρτίου: 17.00 • «Πώς το Copernicus συμβάλλει στην προστασία των ποταμών και λιμνών μας», Κωνσταντίνος Καραντζάλος, ΕΜΠ.

18.00 • «Χρήση Διαστημικής Τεχνολογίας στη χαρτογράφηση αλλαγών του γήινου ανάγλυφου μετά από ισχυρούς σεισμούς», δρ Αθανάσιος Γκανάς.

Τετάρτη 1 Απριλίου: 19.30 • «Υποστηρίζοντας την ασφάλεια μέσω του διαστημικού ευρωπαϊκού προγράμματος», Αλέξανδρος Κολοβός, Σχολή Ικάρων.

Σάββατο 4 Απριλίου: 18.00 • «Πώς να φτιάξετε ένα διαστημόπλοιο σε έξι βήματα», Νικόλας Λιβανός, Emtech.

19.00 • «Ηλιακές εκρήξεις και διαστημικές θύελλες, πώς μας επηρεάζουν;», καθ. Ι. Δαγκλής, συνεργαζόμενος ερευνητής ΕΑΑ.

20.00 • «Οι εφαρμογές του Copernicus και του Galileo στην καθημερινή μας ζωή», Ελευθέριος Μαμάης, εξωτερικός συνεργάτης ΕΑΑ.

Κυριακή 5 Απριλίου: «Κρατώντας το Διάστημα καθαρό με τη βοήθεια ρομπότ», Ιωσήφ Παρασκευάς, ΕΜΠ.

Space Expo

Στο Σύνταγμα από σήμερα η έκθεση των καινοτομιών

Επίσημη παρουσίαση της λειτουργίας του Mirror Site θα γίνει την επόμενη Τετάρτη το απόγευμα στις εγκαταστάσεις του Space Expo στο Σύνταγμα. Εκεί φιλοξενείται από σήμερα η μεγάλη ομώνυμη περιοδεύουσα έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Διάστημα, η οποία αναδεικνύει τον άμεσο αντίκτυπο που έχουν στην καθημερινότητα των πολιτών οι διαστημικές δραστηριότητες. Οι οργανωτές εξηγούν ότι περισσότερες από 30.000 εφαρμογές που βασίζονται σε διαστημικές τεχνολογίες μπορούν να συμβάλουν στη βελτιστοποίηση των μεταφορών, στην αύξηση της αποδοτικότητας στη γεωργία και την αλιεία, την προστασία του περιβάλλοντος και την ασφάλεια του πολίτη.

Στιγμιότυπα από τη μόνιμη έκθεση Space Expo στην Ολλανδία

Διαδραστικές παρουσιάσεις

Μέχρι τις 5 Απριλίου επισκέπτες κάθε ηλικίας θα έχουν τη δυνατότητα να δουν, να αγγίξουν και να περιεργαστούν την ποικιλία των καινοτόμων τεχνολογιών που προσφέρει η διαστημική βιομηχανία. Διαδραστικές παρουσιάσεις, εκπαιδευτικές παρουσιάσεις και ομιλίες επιστημόνων θα πλαισιώσουν την έκθεση, η είσοδος στην οποία είναι ελεύθερη. Μέχρι σήμερα 550.000 Ευρωπαίοι πολίτες έχουν παρακολουθήσει τα εκθέματα τα οποία έχουν ήδη ταξιδέψει σε 23 πόλεις της «γηραιάς ηπείρου». Επόμενοι σταθμοί τους μετά την Αθήνα είναι η Ρίγα, η Στοκχόλμη, το Ζάγκρεμπ και το Όσλο.

(πηγή: ethnos.gr x)