Μαρία Καραγιάννη, Νηπιαγωγός – Υποψήφια Διδάκτωρ ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αθηνών
Αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί, τα τελευταία χρόνια, η γλωσσική, κοινωνική, θρησκευτική, εθνική, φυλετική και πολιτισμική ποικιλομορφία του μαθητικού πληθυσμού. Η πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει το σύγχρονο σχολείο είναι η ομαλή ένταξη των «διαφορετικών» μαθητών στους κόλπους της σχολικής κοινότητας, θέτοντας τα θεμέλια για τη μετέπειτα ένταξή τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Η υιοθέτηση της διαπολιτισμικής προσέγγισης, μιας παιδαγωγικής πρακτικής που αμφισβητεί τη ψευδαίσθηση της ομοιογένειας και επιδιώκει την ανάδειξη κι εγκαθίδρυση ενός συνεχούς διαλόγου μεταξύ των ετερογενών στοιχείων που συνθέτουν το μωσαϊκό της εκπαιδευτικής πράξης, αποτελεί τη σύγχρονη τάση. Στο πλαίσιο αυτό, η λογοτεχνία για παιδιά και νέους με διαπολιτισμικό περιεχόμενο –που αναπαριστά ρεαλιστικά τη φυλετική, πολιτισμική, κοινωνική προέλευση των ατόμων και των μειονοτικών ομάδων, αναδεικνύοντας τις ομοιότητες και τις διαφορές που χαρακτηρίζουν το ανθρώπινο γένος δίχως αξιολογικές κρίσεις– μπορεί και οφείλει να συνεισφέρει στην κατανόηση, το σεβασμό της ανθρώπινης ποικιλομορφίας, την καταπολέμηση των προκαταλήψεων.
Κάθε λογοτεχνικό βιβλίο αποτελεί φορέας κοινωνικών, ηθικών και πολιτισμικών αξιών, στάσεων, νοοτροπιών που ως ένα σημείο μπορεί να επηρεάσει τις απόψεις, τις ιδέες, τη συμπεριφορά ενός αναγνώστη. Ειδικά στο στάδιο της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, όπου το άτομο δεν έχει ακόμη διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα, η λογοτεχνική ανάγνωση αποτελεί ένα δυνάμει μέσο εξοικείωσης, γνωριμίας, αποδοχής, του Άλλου, του ξένου, του διαφορετικού. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό οι μικροί αναγνώστες να εξοικειώνονται με την έννοια της ετερότητας μέσω της αναγνωστικής πράξης. Η επαφή τους με λογοτεχνικά κείμενα που προβάλλουν τον πλουραλισμό της σύγχρονης κοινωνίας, την ανθρώπινη ποικιλομορφία δίχως στερεοτυπικές αναπαραστάσεις και προκαταλήψεις, συνιστά κατά κάποιο τρόπο μέσο κοινωνικοποίησης και ταυτόχρονα μέσο αυτογνωσίας. Το παιδί-αναγνώστης γνωρίζει διαφορετικά πολιτισμικά πρότυπα, εξοικειώνεται με καταστάσεις διαφορετικές από τη δική του κοινωνική πραγματικότητα, υιοθετεί διαφορετικές οπτικές γωνίες θέασης ενός γεγονότος, προβάλλει τα συναισθήματά του, εντοπίζει κοινά σημεία και διαφορές μεταξύ του εαυτού του και των μυθοπλαστικών ηρώων με κοινωνικές ή εθνοπολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Με άλλα λόγια, συνειδητοποιεί την ατομική και συλλογική του ταυτότητα, αποκτώντας τις πρώτες εικόνες για τον εαυτό του και τον Άλλο, απαλλαγμένες από τη ψευδαίσθηση της μονοπολιτισμικότητας.
Η λογοτεχνία με διαπολιτισμικό περιεχόμενο μπορεί να ευαισθητοποιήσει τους μικρούς αναγνώστες σε θέματα κοινωνικού αποκλεισμού, ξενοφοβίας, ρατσιστικής αντιμετώπισης, περιθωριοποίησης του Άλλου. Με πρωτεύοντα, πάντα στόχο, την αισθητική απόλαυση του αναγνώστη, η λογοτεχνία μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματικό μέσο διαπολιτισμικής αγωγής, προβάλλοντας ακριβείς, μη στερεοτυπικές εικόνες και πληροφορίες των διαφορετικών εθνοπολιτισμικών ομάδων, σύμφωνα με τα δεδομένα των σύγχρονων πλουραλιστικών κοινωνιών, αποφεύγοντας παρωχημένες αντιλήψεις.
–
