Σταμάτης Κριμιζής: ” Η ανθρώπινη δραστηριότητα ευθύνεται για την κλιματική αλλαγή”

Μαγικός περίπατος σε πλανήτες και γαλαξίες με τον χαρτογράφο του διαστήματος Αστροφυσικό και Ακαδημαϊκό Σταμάτη Κριμιζή

Ο έλληνας αστροφυσικός από την Χίο που συμμετέχει στις ερευνητικές δραστηριότητες της NASA εδώ και αρκετές δεκαετίες, και που ένα δείγμα της παγκόσμιας αναγνώρισης του επιστημονικού του έργου είναι η απόδοση του ονόματός του στον 8323 αστεροειδή, μέσα από συνέντευξη που παραχώρησε στο “Παιδεύω” καλεί τα παιδιά να έχουν όραμα και αισιοδοξία και να παλέψουν για το μέλλον. 

Παιδεύω: Κύριε Καθηγητά, στην παιδική σας ηλικία πιστέψατε ποτέ ότι το ταξίδι της φαντασίας σας θα έφτανε μέχρι τα όρια του ηλιακού μας συστήματος, ως τον Άρη, τον Ερμή, τον Κρόνο και τον Πλούτωνα;

Σταμάτης Κριμιζής: Βεβαίως, όχι. Άλλωστε η εποχή του διαστήματος στη δεκαετία του 50 ήταν ακόμη επιστημονική φαντασία. Ως πρωτοετής όμως φοιτητής της φυσικής, έζησα τη μετάβαση από επιστημονική φαντασία σε πραγματικότητα, ιδιαίτερα με την εκτόξευση του Σπούτνικ το 1957. Από εκείνη τη στιγμή ήξερα τι ήθελα να κάνω.

Παιδεύω: Όργανα που εσείς έχετε σχεδιάσει, έχουν εξοπλίσει διαστημικά σκάφη σε ειδικές αποστολές που πραγματοποιήθηκαν και στους οκτώ πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Πόσο αλήθεια κοντά βρίσκεται σήμερα η ανθρωπότητα στο να κατανοήσει τόσο τη δική της προέλευση και εξέλιξη, όσο και το παγκόσμιο περιβάλλον, του οποίου αποτελεί μόνο ένα συστατικό στοιχείο;

Σταμάτης Κριμιζής: Αυτή είναι οπωσδήποτε μια εύστοχη ερώτηση. Μάλιστα στις 18 Μαρτίου τοποθετήσαμε το διαστημόπλοιο MESSENGER (Αγγελιοφόρος) γύρω από τον πλανήτη Ερμή. Έτσι έχουμε τώρα όργανα σε όλους τους πλανήτες. Επιπλέον έχουμε ένα διαστημόπλοιο που λέγεται «Νέοι Ορίζοντες» που κατευθύνεται προς τον Πλούτωνα και θα φτάσει εκεί στις 14 Ιουλίου του 2015. Ωστόσο γνωρίζετε ότι ο Πλούτωνας έχει υποβαθμισθεί σε Νανοπλανήτη πριν από τέσσερα περίπου χρόνια και δεν θεωρείται πιά ο ένατος πλανήτης. Όσον αφορά την ανθρωπότητα, νομίζω ότι βρισκόμαστε ακόμη στο κατώφλι του οικοδομήματος της κατανόησης για την προέλευσή μας, την εξέλιξη και τον προορισμό μας. Όπως γνωρίζουμε, ο αριθμός των πλανητών που ανακαλύπτεται στο διάστημα, έξω από τα όρια του ηλιακού μας συστήματος αυξάνεται καθημερινά. Ωστόσο με τον ίδιο ρυθμό δεν αυξάνεται και η γνώση μας σε ότι αφορά την πνευματική διάσταση της ύπαρξής μας στον κόσμο. Έχουμε, λοιπόν μεγάλο δρόμο να διανύσουμε προκειμένου να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση.

Παιδεύω: Τελευταία πυκνώνουν οι ανακοινώσεις διεθνών επιστημονικών κέντρων για την πιθανή ύπαρξη ζωής και αλλού στο πλανητικό μας σύστημα. Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι πλέον έγκυρες πρόσφατες εκτιμήσεις;

Σταμάτης Κριμιζής: Ξέρετε, εάν εστιαστούμε στο πλανητικό μας σύστημα, οι πληροφορίες είναι λίγες, υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει ακόμη οποιαδήποτε απόδειξη για την ύπαρξη βιολογικής δραστηριότητας σε κανέναν από τους πλανήτες. Βέβαια, ο επιστημονικός στόχος είναι ο Άρης. Θεωρείται ο πιο πιθανός. Έχουμε και μια αποστολή που ονομάζεται «Mars Science Laboratory» που θα εκτοξευθεί αυτό το καλοκαίρι και θα έχει τη δυνατότητα να ταξιδέψει στην επιφάνεια του Άρη. Θα καλύψει αρκετά μεγάλες αποστάσεις, και θα κάνει εξονυχιστικές έρευνες τόσο στο υπέδαφος, όσο και στην επιφάνεια. Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι υπήρχαν και υπάρχουν τεράστιες ποσότητες νερού στον Άρη, σε μορφή πάγου στον βόρειο και το νότιό του πόλο, αλλά και στο υπέδαφος, σε υπόγειες δεξαμενές σε κατάσταση υγρού νερού. Επομένως οι πιθανότητες βιολογικής δραστηριότητας στο παρελθόν, ή ακόμη που και στο παρόν είναι αρκετές. Ωστόσο αποδείξεις δεν έχουμε. Είναι όμως γεγονός, με βάση την αποστολή Κέπλερ που σήμερα εξερευνά την πιθανότητα ύπαρξης πλανητών σε άλλα ηλιακά συστήματα του Γαλαξία μας, ότι έχουν ήδη ανακαλυφθεί περίπου 1200 πλανήτες και ο αριθμός αυτός αυξάνεται καθημερινά. Οι πιθανότητες ότι υπάρχει κάποια βιολογική δραστηριότητα εκτός του πλανητικού μας συστήματος είναι μεγάλες. Συζητάμε, βέβαια, για την ύπαρξη ζωής όχι μόνο στον δικό μας Γαλαξία, αλλά και στα άλλα διακόσια δισεκατομμύρια γαλαξιών που αριθμούν το υπόλοιπο Σύμπαν.

Παιδεύω: Θα μπορούσατε να μας κατονομάσετε μερικά από πλέον σημαντικά και φιλόδοξα επιστημονικά ερευνητικά προγράμματα που υλοποιούνται αυτή τη στιγμή;

Σταμάτης Κριμιζής: Πολύ ευχαρίστως. Όπως είπα προηγουμένως είναι το Mars Science Laboratory το οποίο θα εκτοξευθεί φέτος το καλοκαίρι, Αύγουστο – Σεπτέμβριο και θα προσεδαφιστεί στον Άρη περίπου οκτώ μήνες αργότερα το 2012.. Αυτό αποτελεί ένα πρόγραμμα. Υπάρχει επίσης μια σειρά άλλων προγραμμάτων. Σήμερα κατασκευάζουμε ένα διαστημόπλοιο που θα προσπαθήσει να πλησιάσει τον Ήλιο και ονομάζεται «Ηλιακός Εξερευνητής». Η εκτόξευση θα πραγματοποιηθεί γύρω στο 2017. Ο Ήλιος είναι το τελευταίο και το πλέον σημαντικό σώμα του ηλιακού μας συστήματος, που δεν έχει εξερευνηθεί από κοντά. Έχει εξερευνηθεί από τηλεσκόπια και από διαστημόπλοια στην περιοχή της Γης, αλλά δεν έχουμε πλησιάσει πάρα πολύ κοντά στον Ήλιο. Υπάρχουν επίσης άλλα προγράμματα, όπως για την πιθανή εξερεύνηση του δορυφόρου του Δία που ονομάζεται «Ευρώπη». Ο συγκεκριμένος δορυφόρος έχει ένα φλοιό από πάγο. Ο πάγος έχει πάχος πιθανόν και χιλιομέτρων. Αξιοσημείωτο είναι ότι κάτω από τον πάγο υπάρχει ένας υπόγειος ωκεανός. Και επειδή υπάρχει πάρα πολλή παλιρροιακή  ενέργεια εξαιτίας της έλξης του Δία με την Ευρώπη και την Ιώ, οι  πιθανότητες είναι να έχει αναπτυχθεί μέσα σ’ αυτό τον ωκεανό κάποια βιολογική δραστηριότητα. Επίσης έχουμε και την πρόσφατη αποστολή, στην οποία λαμβάνω μέρος ως επιστήμων σε ένα από τα πειράματα στο διαστημόπλοιο «Cassini», το οποίο εξερευνά τον Κρόνο και τον δορυφόρο του Κρόνου τον Τιτάνα. Ο Τιτάνας έχει μια ατμόσφαιρα που πιθανόν να έμοιαζε με αυτήν της Γης πριν από μερικά δισεκατομμύρια χρόνια. Έχει λίμνες από μεθάνιο. Σχεδιάζεται μια αποστολή για την επι τόπου εξερεύνηση αυτού του δορυφόρου. Αυτός είναι ένας μικρός κατάλογος ερευνητικών προγραμμάτων για το μέλλον.

Παιδεύω: Πόσο γερασμένος είναι ο ήλιος μας και τι αλλαγές στην συμπεριφορά του καταγράφουν οι πιο πρόσφατες επιστημονικές παρατηρήσεις; Τι επιπτώσεις μπορούν να αναμένονται στη ζωή στον πλανήτη μας;

Σταμάτης Κριμιζής: Ξέρετε, ο ήλιος μας δεν είναι και τόσο γερασμένος. Πάντως είναι μεσήλικας. Και δεν πρόκειται να δούμε δραστικές αλλαγές στον ήλιο, προφανώς όχι μόνο κατά την επόμενη δεκαετία ή εικοσαετία, αλλά θα έλεγα και κατά τα επόμενα χίλια χρόνια. Βέβαια υπάρχουν ορισμένες αλλαγές οι οποίες έχουν την επίδρασή τους στη Γη. Κάτι τέτοιο το γνωρίζουμε, διότι έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν. Πιο συγκεκριμένα, περίπου το 1740 υπήρχε μια ελάττωση της δραστηριότητας των ηλιακών κηλίδων και για αρκετές δεκαετίες η θερμοκρασία στην επιφάνεια της Γης είχε μεταβληθεί. Είχαμε μια περίοδο που ακόμα και τα καλοκαίρια φαίνονταν σαν χειμώνες. Υπήρχαν, ας πούμε, το καλοκαίρι, τον Ιούλιο χιόνια στο Παρίσι. Η εποχή αυτή πέρασε και η ηλιακή δραστηριότητα συνέχισε να παρουσιάζει τον περιοδικό χαρακτήρα που έχει και σήμερα. Υπάρχουν ωστόσο αλλαγές. Για παράδειγμα  πρόσφατα, στον τελευταίο ηλιακό κύκλο, παρατηρήσαμε την ελαχίστη δραστηριότητα σε σχέση με τα τελευταία εκατό χρόνια. Νομίζω ότι στην επιφάνεια της Γης οι αλλαγές  από τον ήλιο δεν θα είναι τόσο δραστικές, όσο οι αλλαγές που προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα σχετικά με το διοξείδιο του άνθρακος και τα άλλα αέρια τα οποία υπεισέρχονται στην ατμόσφαιρα, από ανθρωπογενείς αιτίες.

Παιδεύω: Πόσο καταλυτική και ανεπίστρεπτη είναι η ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση και το περιβάλλον; Πότε κατά τη γνώμη σας η τεχνολογική εξέλιξη προστατεύει και πότε επιβουλεύεται την ανθρώπινη ζωή, στις γενιές που έρχονται; 

Σταμάτης Κριμιζής: Το πρόβλημα με την τεχνολογική εξέλιξη είναι ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις επιπτώσεις πριν συμβεί η εξέλιξη. Μαθαίνουμε καθώς προχωράμε. Πάντως όσον αφορά την προστασία ή και την επιβούλευση για την ανθρώπινη ζωή, νομίζω ότι η τεχνολογική εξέλιξη βασικά ήταν ευεργετική για την ανθρώπινη ζωή, αλλά και για την ποιότητα της ζωής.. Ιδιαίτερα θετικές ήταν και είναι οι τεχνολογικές εξελίξεις που έχουν σχέση με το διαστημικό πρόγραμμα. Για παράδειγμα, οι τηλεπικοινωνίες που έχουμε σήμερα, τα κινητά τηλέφωνα, οι συσκευές για τις ιατρικές εξετάσεις, όλα αυτά έχουν εξελιχθεί επειδή υπήρχε αυτή η μεγάλη τεχνολογική ανάπτυξη τις δεκαετίες του 60 και 70 ένεκα του διαστημικού προγράμματος. Όπως αναφέραμε και στην προηγούμενη ερώτηση, υπάρχει όμως και η μεγάλη αύξηση των αερίων τα οποία βλάπτουν το περιβάλλον, όπως το διοξείδιο του άνθρακος, και το οποίο μπορούμε να πούμε ότι είναι αναγκαίο μέρος της πολιτισμικής εξέλιξης. Αλλά αυτό που μπορεί να κάνει η τεχνολογία είναι η μετάβαση από τα καύσιμα του παρόντος σε πηγές ενέργειας που είναι φιλικές προς το περιβάλλον. Νομίζω ότι η προσπάθεια αυτή έχει ήδη αρχίσει με τη χρήση του ηλεκτρικού αυτοκινήτου, η οποία αυξάνεται αλματωδώς και κατά την επόμενη δεκαετία θα ελαττώσει το περιεχόμενο του διοξειδίου του άνθρακος στην ατμόσφαιρα. Το πρόβλημα ωστόσο  είναι ότι ήδη έχουμε προκαλέσει αρκετή ζημιά, διότι το διοξείδιο του άνθρακος έχει ένα, ας πούμε, κύκλο ζωής γύρω στα 500 χρόνια στην ατμόσφαιρα της Γης. Το ζητούμενο είναι πώς θα σταματήσουμε, ώστε οι επόμενες γενεές να μην έχουν άσχημες επιπτώσεις εξ αιτίας μας. Αυτό είναι πολύ βασικό θέμα.

Παιδεύω: Πόσο υπαρκτός είναι  ο κίνδυνος από τη χρήση της πυρηνικής τεχνολογίας, τουλάχιστον έτσι όπως υπογραμμίζεται από τα πρόσφατα καταστροφικά γεγονότα μετά τον μεγάλο σεισμό στην Ιαπωνία;

Σταμάτης Κριμιζής: Πολύ καίρια η ερώτησή σας. Όπως βλέπουμε, πολλές φορές ξεχνάμε τους κινδύνους και κοιτάμε μόνο τα ευεργετήματα της τεχνολογίας. Στην περίπτωση της πυρηνικής ενέργειας το δεδομένο είναι ότι δεν εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακος στην ατμόσφαιρα και υπ’ αυτή την έννοια είναι πάρα πολύ καλή για το περιβάλλον. Όμως όπως είδαμε στην τελευταία περίπτωση της Ιαπωνίας υπάρχουν κίνδυνοι ο οποίοι στην πραγματικότητα δεν έχουν γίνει πάρα πολύ αισθητοί στο κοινό. Το πρόβλημα με την πυρηνική ενέργεια είναι ότι, ναι μεν δεν έχει διοξείδιο του άνθρακος, αλλά δεν έχει λυθεί ποτέ το θέμα της αποθήκευσης των χρησιμοποιημένων πυρηνικών υπολοίπων, τα οποία όταν χρησιμοποιηθούν πρέπει να αποθηκευτούν, γιατί η ακτινοβολία τους διαρκεί πολλές χιλιάδες χρόνια. Αυτό το πρόβλημα είναι πολύ βασικό και δεν έχει αντιμετωπιστεί. Νομίζω ότι υπεισέρχονται μεγάλοι κίνδυνοι, όχι μόνο από τους αντιδραστήρες, αλλά κυρίως από την αποθήκευση των χρησιμοποιημένων υλικών. Και αυτό πρέπει να λυθεί.

Παιδεύω: Υπάρχει αισιοδοξία και όραμα για τα σημερινά παιδιά, που βιώνουν με αρκετά έντονο τρόπο ένα περιβάλλον ανασφαλές και δύσκολο στην οικογένεια, το σχολείο, αλλά και γενικότερα στην καθημερινή ζωή τους;

Σταμάτης Κριμιζής: Εγώ πιστεύω ότι κάθε παιδί πρέπει να έχει ένα όραμα για το μέλλον. Δυστυχώς τα πράγματα φαίνονται πολύ ζοφερά σήμερα. Θα αναφερθώ στην εποχή κατά την οποία εγώ μεγάλωσα, τότε που η Ελλάδα ήταν πάρα πολύ καθυστερημένη και καταστρεμμένη εξαιτίας των πολέμων. Παρ’ όλ’ αυτά, την τελευταία πεντηκονταετία υπήρξε μια μεγάλη ανάπτυξη τόσο στην ποιότητα ζωής, όσο και στη μακροζωϊα αυτή καθεαυτή. Επομένως συντελέστηκε μια γενική πρόοδος. Σήμερα τα πράγματα μπορεί να φαίνονται ζοφερά, όμως η τεχνολογική εξέλιξη συνεχίζεται. Νομίζω ότι οι παρούσες οικονομικές δυσκολίες θα ξεπεραστούν. Αυτό που προβληματίζει εμένα προσωπικά είναι ότι έχουμε πρόβλημα με τις αξίες και με την προοπτική για το μέλλον ως κοινωνία. Η ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από το πρόβλημα της πελατειοκρατίας και την απουσία της αξιοκρατίας. Εάν αυτό το πρόβλημα δεν λυθεί, νομίζω ότι το μέλλον δεν θα είναι καλό για τούτη τη χώρα. Ξέρω ότι συζητείται πολύ αυτό το θέμα σήμερα, αλλά δεν νομίζω ότι και η ηγεσία της χώρας και ο λαός έχουν κατανοήσει το βάθος της κρίσης που υπάρχει σ’ αυτές τις αξίες. Είμαι αισιόδοξος ότι και αυτό θα ξεπεραστεί. Όταν κάνω ομιλίες στα παιδιά σε γυμνάσια, λύκεια κλπ τους λέω ότι πρέπει να κοιτάνε πάντοτε το όραμα. Κάνω κι έναν παραλληλισμό με τη δική μου προσωπική εμπειρία, όταν ξεκίνησα μαθητής στην Χίο με τη φιλοδοξία να πραγματοποιήσω κάτι καλύτερο. Έτσι μπόρεσα να φτάσω σε ένα σημείο που να είμαι ικανοποιημένος και από την καριέρα μου και από την συμβολή μου στην αποθήκευση γνώσης για τις επόμενες γενιές, για την ανθρωπότητα. Νομίζω ότι τα παιδιά όταν εργαστούν σκληρά κι έχουν ένα όραμα, θα έχουν την ευκαιρία να προοδεύσουν και να κάνουν  παρόμοιες προσφορές στη γνώση, στο μέλλον.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ Μ. ΚΡΙΜΙΖΗ

Ο Ακαδημαϊκός Σταμάτιος Κριμιζής έλαβε το πτυχίο του στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο της Μιννεσότα (1961), το Master (1963) και το Διδακτορικό του (1965) στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, όπου και υπηρέτησε ως καθηγητής. Το 1968 μετακινήθηκε στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, έγινε Επιστημονικός Διευθυντής το 1980,  επικεφαλής της Διοίκησης Διαστήματος το 1991 και Επίτιμος Διευθυντής το 2004. Πέρα από τις διοικητικές του δραστηριότητες, είναι επικεφαλής ερευνητής σε διάφορες διαστημικές αποστολές της NASA, συμπεριλαμβανομένων και των Voyagers 1 και 2 στους εξωτερικούς πλανήτες,  τη Διαστρική Αποστολή Voyager, και την αποστολή του CassiniHuygens στον Κρόνο και στον Τιτάνα. Έχει σχεδιάσει και κατασκευάσει όργανα που έχουν ταξιδέψει και στους οκτώ πλανήτες, καθώς επίσης και την αποστολή New Horizons (Νέοι Ορίζοντες) που επί του παρόντος κατευθύνεται προς τον Πλούτωνα. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 500 εργασίες σε περιοδικά και βιβλία σχετικά με την φυσική του Ηλίου, το μεσοαστρικό χώρο, τις πλανητικές μαγνητόσφαιρες και την ηλιόσφαιρα. Έχει λάβει δύο φορές το NASA Exceptional Scientific Achievement Medal, είναι εταίρος της American Physical Society, της American Geophysical Union, της American Association for the Advancement of Science και του American Institute of Aeronautics and Astronautics.  Είναι  αποδέκτης του COSPAR’s Space Science Award για το 2002, του Basic Sciences Award of the International Academy of Astronautics όπου προεδρεύει του Board of Trustees for Basic Sciences, καί το χρυσό μετάλλιο  τo 2010 του CEAS (Council of European Aerospace Societies). Εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 2004 όπου διευθύνει το Γραφείο Έρευνας της Επιστήμης του Διαστήματος, υπηρέτησε 2006-10 ως αντιπρόσωπος της Ελλάδος στο συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), και ανέλαβε ως Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ) στις 21-9-2010.

 

 

Share
This entry was posted in ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. Bookmark the permalink.

Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /var/www/vhosts/paidevo.gr/httpdocs/wp-includes/class-wp-comment-query.php on line 399